Afgelopen week was ik in het Van Gogh Museum om de tentoonstelling ‘Je liefhebbende Vincent’ te zien. Toen ik daar liep en de prachtige schilderijen zag, ging ik fantaseren hoe het leven van Vincent van Gogh eruit zou zien anno 2020. Ik zag een beeld voor me van Vincent op bezoek bij de psychiater, in gesprek over nieuwe medicijnen om zijn depressie te verlichten. Zijn broer Theo die een website zou maken om de schilderijen van Vincent onder de aandacht te brengen. Misschien zelfs een Instagram-account.
Ik vond de tentoonstelling ook ontroerend. De warme band met Theo, zijn worsteling als kunstenaar en alle stress waar hij mee te maken kreeg. Zelfs al vanaf het allereerste begin. Vincent kwam namelijk ter wereld op de sterfdag van zijn doodgeboren broertje. De moeder van Vincent was een vrome en angstige vrouw. Ze maakte zich snel zorgen en zocht afleiding door alsmaar bezig te blijven, bijvoorbeeld met poetsen en bidden. Het is daarom goed denkbaar dat Anna tijdens haar tweede zwangerschap veel zorgen had over de bevalling en de gezondheid van haar kindje.
Er is steeds meer bewijsmateriaal dat stress tijdens de zwangerschap kan leiden tot gedragsproblemen en stemmingsstoornissen bij de nakomelingen. Vooral ‘zwangerschapsspecifieke angst’, dus je constant zorgen maken of alles tijdens de zwangerschap en bevalling wel goed gaat, zou kunnen leiden tot angststoornissen, angst of verdriet bij het opgroeiende kind.
Ook is bekend dat Anna eenzaam was in Zundert. Door haar huwelijk met de predikant Theodoor van Gogh verhuisde ze van Den Haag naar het katholieke Brabant. Anna verstond het dialect niet en ze had weinig contact met andere vrouwen. Die eenzaamheid in combinatie met haar sombere natuur zal ongetwijfeld hebben geleid tot meer stress. Tel daar het verdriet bij op om haar doodgeboren eerste kindje en je krijgt een mix van cortisol en adrenaline in het vruchtwater van haar tweede zwangerschap. Een ‘marinade’ van stresshormonen.
Daarna kreeg Vincent een zeer beschermde opvoeding. Zo mochten hij en zijn broers en zussen niet met andere kinderen spelen en kreeg Vincent tot zijn 11e thuis les. Van Anna kregen ze een somber beeld van de maatschappij mee. Die was bedorven en corrupt. Het is eigenlijk geen wonder dat Vincent last had van depressies, kwetsbaar en impulsief was en snel gekrenkt.
Toen ik een artikel zag in Trouw twee dagen later, over de geestestoestand van Van Gogh, las ik dat natuurlijk meteen. Emeritus-hoogleraar psychiatrie Willem Nolen deed uitgebreid onderzoek en de conclusie is dat Vincent van Gogh vandaag de dag de diagnose bipolaire stoornis en borderline zou krijgen. Ook dronk Van Gogh veel en was hij regelmatig ondervoed. Zijn geldzorgen zullen het er niet beter op hebben gemaakt.
Het is misschien geen vrolijk onderwerp, stress en zwangerschap. Maar het is wel belangrijk dat we weten wat de effecten zijn. En dat goede psychische zorg voor zwangere vrouwen belangrijk is. Die zorg zou de normaalste zaak van de wereld moeten zijn. Die zorg zou wat mij betreft vergoed moeten worden door zorgverzekeraars.
Was Anna vandaag de dag zwanger geweest, dan was de kans op betere begeleiding veel groter geweest. Ik hoop dat ze dan naar een goede psycholoog of coach was gegaan. En dat ze had geleerd hoe ze zich kan ontspannen, bijvoorbeeld met yoga en mindfulness. Dat ze had ingezien dat het goed is om je kinderen niet zo beschermd op te voeden. Dat ze meer vertrouwen had gekregen in anderen en meer had durven loslaten. Dan waren moeder en kind vast veel gelukkiger geweest.
Ik wens je een mooie, stressvrije week!
Foto: Inspired by Vincent van Gogh / Jasmin Sessler via Unsplash.com
Bronnen:
artikel over de ziektegeschiedenis van Vincent van Gogh
artikel over stress tijdens de zwangerschap
artikel over gevolgen eenzaamheid
artikel over affectieve stoornissen
wikipagina van Vincent van Gogh
artikel over de ziektegeschiedenis van Vincent van Gogh
link naar Amazon: biografie over Vincent van Gogh
Vorig jaar probeerde ik een Amerikaanse e-course uit, via Coursera. Gewoon uit nieuwsgierigheid. Het ging over positieve psychologie en gelukkig zijn, een leuk onderwerp wat mij betreft. De professor, Dr. Laurie Santos vertelde eerlijk waarom ze deze e-course had gemaakt. Ze had het vooral zelf nodig, want ze was redelijk vaak ongelukkig. Ze had de indruk dat haar studenten ook wel wat meer positiviteit konden gebruiken. Uit de cijfers blijkt dat ook: het is een van de populairste e-courses met inmiddels een miljoen deelnemers.
Hopelijk deden ze dat trouwer dan ik. Ik volgde wat lessen, maar daarna vergat ik het. Dan kreeg ik een e-mail met de volgende les en dacht ik: ‘ik kijk morgen wel even, nu wat anders afmaken.’ En daarna vergat ik de hele les. Jammer natuurlijk. Maar onlangs kreeg ik een mail van Laurie Santos, met een link naar haar YouTube video met vijf tips om gelukkiger te zijn. Die keek ik meteen en dit zijn haar tips:
1) Beweeg elke dag
2) Schrijf twee weken lang drie tot vijf dingen op waar je dankbaar voor bent
3) Zorg voor een goede nachtrust
4) Ontmoet je familie en vrienden (desnoods via zoom of wandelend)
5) Geef aandacht aan je emoties
Bij die laatste wil ik graag stilstaan in dit blog. Aandacht geven aan mijn emoties is niet iets dat ik graag doe, maar de prof maakte een goed punt: ‘Onze eerste neiging is om ze weg te drukken, ze niet te willen voelen en ze te willen bedwingen.’ Dat herkende ik. Maar zegt ze: ‘emoties zijn niet bedoeld om te negeren: wetenschappelijk onderzoek toont aan dat je daar niet gelukkig van wordt.’ Dus vandaar dat ik deze tip graag met je deel. Het is eigenlijk een meditatie met vier onderdelen.
Stel je kijkt naar het nieuws en je ziet nare beelden waar je verdrietig van wordt. Je voelt dat verdriet in je lichaam. Dat is het moment van herkenning: de negatieve emotie die ergens een plek heeft in je lijf. Het voelt niet prettig, en daarom richten we ons liever op iets anders.
Acceptatie is de emotie wel toe te staan en te erkennen. Je kunt iets tegen jezelf zeggen zoals: ‘op dit moment is het zo.’
Geef jezelf een minuut of twee nadat je de ogen hebt gesloten om op te merken wat je voelt in je lichaam en op welke plek. Voel je het in de spieren in je nek of misschien in je vuisten? Dit is een belangrijk onderdeel. Want als je nieuwsgierig wordt naar de emotie, neemt de intensiteit namelijk af.
De allerbelangrijkste stap is echter de laatste: jezelf geruststellen. Meestal doen we het tegenovergestelde bij een negatieve emotie. We geven onszelf de schuld, we maken het persoonlijk en onze interne criticaster krijgt alle ruimte. Hierdoor voelen we ons juist slechter, ongelukkiger. De kunst is om jezelf gerust te stellen. Dat doe je door voor jezelf net zo vriendelijk te zijn als voor een ander. Denk aan een jong kind die eenzelfde soort emotie ervaart en dat je wil troosten. Of hoe je tegen een vriendin zou praten als ze bijvoorbeeld in de put zit. En doe dat voor jezelf.
Deze oefening is ‘really, really helpful and incredibly useful’ weet Laurie Santos uit eigen ervaring. Ik ben om en ga ermee aan de slag. Eens kijken wat het brengt. En jij? Leuk om van je te horen!
Meer weten over emoties en hun functies? Lees dan deze blogs:
Meer zelfkennis met emoties en Emoties omzetten in acties. De afbeelding met de emoties vond ik op de website van Nemo Kennislink in een leuk artikel getiteld ‘Emoties in kaart gebracht’. En tot slot de link naar de YouTube video van Dr. Santos.
De zaterdagkrant stond dit keer vol met artikelen en columns over corona. Logisch natuurlijk, na de persconferentie van vorige week maandag. De column van historicus Zihni Özdil ging over eenzaamheid tijdens de lockdown. Hij schreef: ‘Niet alleen eenzaamheid, maar ook twijfel en onzekerheid ontwaakten tijdens de persconferentie. Gevoelens die ik, dacht ik altijd, nooit had.’
Over die onzekerheid en twijfel wil ik het graag hebben in dit blog. Want het helpt als je weet wat de oorzaak is. Dan is de oplossing dichterbij.
Ik was daarover aan het nadenken toen ineens een herinnering bovenkwam. Een herinnering aan de wereldreis die ik samen met Robert, mijn man, maakte, alweer meer dan twintig jaar geleden. We waren op dat moment in Argentinië, in het plaatsje Bariloche en maakten een wandeling langs het Lago Nahuel Huapi, een prachtige omgeving rondom het beroemde hotel Llao Llao. Toch kon ik er op dat moment maar moeilijk van genieten. Ik liep een beetje met mijn ziel onder mijn arm. Maar omdat ik het nogal ondankbaar en raar van mezelf vond, zei ik er niets over.
Ik had mezelf eerder voorgenomen om tijdens dat half jaar ook na te denken wat voor werk ik wilde gaan doen als we weer terug in Nederland zouden zijn. En of ik nog wilde beginnen aan een vierjarige opleiding. Tijdens die wandeling dacht ik daarover na. En het gekke was dat ik me hartstikke onzeker voelde. Ik kon me nauwelijks voorstellen dat ik een paar maanden daarvoor met gemak in het vliegtuig stapte om ergens in Europa naar een zusterbedrijf te gaan en ze daar te vertellen hoe ze een kwaliteitssysteem moesten opzetten. Ik kon me niet meer voorstellen dat ik met gemak regelmatig een Engelstalige presentatie gaf. Het leek een andere wereld en ik leek een ander persoon. Wat was er gebeurd?
Toen wist ik dat nog niet, maar nu weet ik het wel. Het sluit namelijk goed aan bij wat de wetenschappers Deci en Ryan beschrijven over drie menselijke psychologische basisbehoeften in hun Zelfbeschikkingstheorie:
Autonomie genoeg tijdens een wereldreis, dat zeker. Maar ik miste het contact met andere mensen. In dat kleine plaatsje Bariloche vierden vooral Argentijnen vakantie. Mijn Spaans was niet goed genoeg voor een kletspraatje en ik voelde me, ondanks dat ik met Robert was, wat verloren. Ook miste ik het om me nuttig te maken en mijn competenties te gebruiken. De combinatie veroorzaakte de onzekerheid.
Overigens lijken deze drie basisbehoeften erg veel op de vier bronnen van zelfvertrouwen (Competentie, Invloed/Grip, Moreel Kompas en Ertoe doen). Daar schreef ik dit blog over.
In mijn voorbeeld zie je dat ik de twee behoeften Verbondenheid en Competenties miste. Dat zie je ook terug in de column van Zihni Özdil. Hij schrijft zijn columns graag in het café, omringd door mensen. Dat gaat nu niet, met de gedeeltelijke lockdown. En afspreken met zijn vrienden in een Amsterdams park is er ook niet meer bij sinds de herfst is begonnen. Dan is thuiswerken, alleen, inderdaad eenzaam en mis je Verbondenheid.
People who apply their strengths often are 18x more likely to be flourishing. – VIA Institute on Character
En dan is er nog Autonomie. Nu we door het coronavirus pas op de plaats moeten maken, en extern (door corona en onze overheid) worden gemotiveerd om thuis te blijven, zijn we beperkter in onze vrijheid en zelfbeschikking. Psychiater Damiaan Denys vermoedt dat er nu ook een mentale crisis dreigt. Het lijkt me extra moeilijk voor de mensen die nu zonder werk zitten. Mensen uit de evenementenbranche, musici, horecamedewerkers. Zij verdienen, net als zorgmedewerkers, onze steun.
Voor mij is de les dat die drie behoeften inderdaad aan de basis staan van ons welbevinden. En dat je dichterbij een oplossing bent als je weet welke van de drie aandacht nodig heeft. Misschien is vrijwilligerswerk een goed, tijdelijk alternatief. Of optreden in de grote hal van een ziekenhuis. Even koffie gaan drinken met een vriend(in) en daarna thuis weer verder werken. Of een plan maken voor een mooie reis, als het straks weer kan.
En als je nog niet helemaal weet wat je talenten zijn, gebruik dan deze tijd om die te ontdekken. Lees het blog ‘Ontdek je talent en vergroot je zelfvertrouwen’ nog eens of doe een gratis test van het VIA Institute on Character. Die kun je gewoon in het Nederlands maken. En deze YouTube video geeft uitleg over de Zelfbeschikkingstheorie van Deci en Ryan.
Ik heb trouwens geen spijt van mijn wereldreis. Het was een prachtige ervaring en ik zou het zo weer doen. Na onze stop in Bariloche gingen we naar Torres Del Paine. Daar ontmoetten we eindelijk weer andere backpackers, Nederlanders. Gezellig!
Afgelopen week plaatste ik een oude foto van mezelf op Instagram. Je ziet me daar lachend naast het wassen beeld van de komiek Benny Hill, bij Madame Tussauds in Londen. De tekst erbij ging over een sprong in het diepe nemen. Want het was toch een avontuur: ik zegde mijn vaste baantje op en trok als au-pair in bij een jong gezin dat ik alleen kende van een korte briefwisseling en twee foto’s.
Maar de familie bleek heel vriendelijk, de buurt was leuk en ik maakte snel nieuwe vrienden. Het was een van de beste beslissingen ooit. Niet alleen omdat ik er dagelijks Engels oefende en heel veel lol had met andere au-pairs, maar vooral omdat het mijn zelfvertrouwen zo’n goed deed. Ik merkte dat ik me prima kon redden in een andere, nieuwe omgeving en dat zorgde voor meer vertrouwen in mezelf.
Die sprong in het diepe begon natuurlijk met het zetten van kleine stappen die er uiteindelijk voor zorgden dat ik in Londen terecht kwam. Maar er ging nog meer aan vooraf. Het begon met mijn wens om wat van de wereld te zien en een poosje in het buitenland te wonen. En het hielp enorm dat ik op dat moment een baantje had waar ik me doodongelukkig voelde. Die combinatie zorgde ervoor dat ik in actie kwam. Met de kennis van nu, zou ik het volgens deze vijf stappen doen.
De eerste stap is het uiten van je wens. In mijn geval dus wat van de wereld zien en in het buitenland wonen. Een poosje als au-pair werken leek een goede optie. Zo’n wens of verlangen uiten is nog best lastig. Niet iedereen reageert enthousiast of positief. Mijn moeder bijvoorbeeld vond het hele idee maar niks. En mijn vader vond het onverstandig dat ik mijn vaste baantje op wilde geven. Maar ik heb gemerkt dat er gelukkig altijd wel iemand is die meedenkt en helpt. Zo reageerde een vriendin met een aardig aanbod: haar oom woonde in Londen en ze ging vragen of hij misschien een familie kende die een au-pair nodig had.
Het helpt om een mindmap te maken van je plan. Een idee uitwerken in een mindmap zorgt ervoor dat je creatiever en origineler denkt. Dat komt omdat bij mindmappen je beide hersenhelften aan het werk zijn. Je hebt daardoor sneller inzicht in hoofd- en bijzaken. Bovendien bespaart het tijd en houd je beter overzicht. Op internet is veel te vinden over deze techniek. Dit filmpje bijvoorbeeld. Om aan de slag te gaan heb je verder alleen papier en wat gekleurde pennen nodig.
Aan de hand van de mindmap ga je elke dag vijf acties uitvoeren die je op weg helpen naar je doel. Dat hoeven geen enorm ambitieuze acties te zijn. Als je studeert of werkt is het al druk genoeg, dus het moet wel goed te combineren zijn. Iets makkelijks zoals een informatieve YouTube video kijken kan zo’n actie zijn. Of een artikel lezen en iemand bellen die je verder kan helpen. Het gaat erom dat je elke dag iets doet dat bijdraagt aan de uitvoering van je plan. Maak daarom ’s avonds een lijstje voor de volgende dag met je nieuwe acties.
Het werkt als je een klein groepje mensen om je heen hebt die je steunen en verder op weg helpen. Je kunt het zien als een ‘mastermind’: een groepje like-minded people die elkaar helpen met hun eigen expertise en netwerk. Vraag bijvoorbeeld de mensen die meteen vanaf de start enthousiast reageren op jouw plan of ze willen helpen. Bijvoorbeeld met een wekelijks belletje of appje om het te hebben over de voortgang en je actiepunten. Je mastermind werkt dan als een stok achter de deur. Het levert daarnaast ook een mooie verdieping van je vriendschap op.
De laatste stap is: hou vol! Het kan helpen om van tevoren al rekening te houden met een beetje tegenslag. Ik ben optimistisch van aard en schat het soms wat te rooskleurig in. Tegelijkertijd: ervan uitgaan dat je plan gaat slagen, helpt ook. Je zult op sommige momenten geduld moeten oefenen en doorzetten. Je moet misschien nieuwe vaardigheden leren en nieuwe kennis opdoen. Misschien ga je regelmatig uit je comfortzone en slaat soms de twijfel toe. Pak dan je mindmap erbij en inspireer jezelf met je mooie plan. Of zoek contact met de mensen uit je mastermind. En onthoud: je kunt altijd meer dan je denkt.
Toen ik terugkwam uit Londen had ik genoeg zelfvertrouwen opgebouwd om mijn mislukte schoolcarrière een nieuwe wending te geven. Ik besloot naar de avondschool te gaan en haalde eindelijk een paar diploma’s waar ik trots op was. En nu wacht er een nieuwe uitdaging: dat manuscript van jaren geleden herschrijven. Morgen maar eens een mindmap maken!
Foto: Javier Allegue Barros via Unsplash
De afgelopen twee weken praatte ik elke dag tegen twee potjes gekookte Pandanrijst. Ik schreef daar dit blog over: Het rijstexperiment. In het begin was het een beetje vreemd, maar alles went, zelfs praten tegen rijst. Tegen het ene potje zei ik aardige dingen. Bijvoorbeeld: ‘wat zie je er mooi uit, je bent zo romig en je ruikt lekker’. Tegen het andere potje zei ik lelijke dingen.
Aanvankelijk zagen de potjes er identiek uit, dus was het wat lastiger iets negatiefs te bedenken. Ik zei daarom in die eerste dagen iets van: ‘wat doe je hier eigenlijk? Ik wed dat je nu al stinkt en snel gaat schimmelen. Echt iets voor jou.’ Daarna werd het makkelijker: ‘gatver, wat zie jij er smerig en goor uit!’
De potjes had ik op de vensterbank gezet, op ongeveer 1,5 meter afstand. Dat is overigens toeval, die afstand. Door de lichte plek begon het schimmelen al vrij vlot. Het zag ernaar uit dat de rijst in beide potjes even snel ging schimmelen. Na een dag of drie dacht ik dat het experiment zou ‘mislukken’. Want in mijn vorig blog had ik geschreven:
‘De rijst waartegen wordt gescholden en gefoeterd, die gaat al snel schimmelen en krijgt een vieze kleur. De rijst die dagelijks wat aardigs krijgt te ‘horen’, blijft veel langer goed en verkleurt niet.’
Dat was nu niet zo. De rijst in beide potjes oogden viezig. Nu werd het lastiger om aardig te blijven praten tegen het ‘positieve’ potje. Ik probeerde de schimmelplekjes te negeren en toch iets opgewekts en vriendelijks te zeggen. Dus zei ik: ‘wat zie je er goed uit’, en, ‘we zijn zo blij met jou’.
En toen, na ongeveer een week, werden er toch verschillen zichtbaar. Het potje waar ik negatief tegen praatte, vertoonde steeds meer groene plekjes. Je ziet het hier op de foto’s. Links het ‘positieve’ potje, in het midden het ‘negatieve’ potje en daarnaast in die volgorde beide potjes.
Vanaf dat moment werd het dagelijkse praatje een makkie. En misschien deed ik het met meer overtuiging. Het rijstexperiment laat in elk geval bij ons thuis voor de tweede keer zien dat er werkelijk verschillen optreden. Opvallend is vooral dat er andere schimmels lijken te groeien in de potjes. Vooral de gele in het positieve potje is opvallend (tweede foto hieronder). Ik heb een poging gedaan om te achterhalen of die schimmel een naam en misschien zelfs een andere functie heeft. Even dacht ik op het goede spoor te zijn toen ik een foto zag van een gele schimmel, Penicillium citrinum. Maar het is een behoorlijk ingewikkeld onderwerp en met veel vakjargon, dus zeker ben ik niet. Wel kwam ik het boeiende verhaal tegen van Alexander Fleming over zijn ontdekking van penicilline.
Ik heb overwogen om het rijstexperiment voor een derde keer te doen. Maar waarvoor eigenlijk? Het experiment is een mooie metafoor voor hoe we tegen onszelf en anderen praten. Een compliment heeft een andere uitwerking dan een rotopmerking, dat weten we. We weten ook dat we niet gelukkiger worden als we te vaak naar onze kritische stem luisteren. En dat pesten schadelijk is. Maar zeker in de klas of thuis met jonge kinderen, is het gewoon een grappig en leerzaam experiment.
Ik ben benieuwd: ben je ook begonnen met het rijstexperiment? Of ben je overtuigd door de foto’s? Laat het weten in de comments!
Fijne week gewenst!
Een poosje geleden hoorde ik een interview op de radio met topmanager Bram Schot. Ik kende hem niet maar hij zei verstandige dingen zoals medewerkers de ruimte en het vertrouwen geven. De taak van het management is, zo zei hij, vooral strategie en visie helder hebben en die uitdragen. Tegelijkertijd moet je ervoor zorgen dat je flexibel blijft en snel kan bijsturen. Bijvoorbeeld nu, tijdens corona. Ook hield hij, indirect, een pleidooi voor meer zelfvertrouwen.
‘Succes betekent snel zijn. Snel zijn betekent eenvoudige processen. Eenvoudige processen worden gemaakt met mensen met zelfvertrouwen. Middelmatigheid creëert complexiteit.’ Bram Schot
Vandaar een blog over leiderschap en zelfvertrouwen. Hoe stimuleer je zelfvertrouwen als leidinggevende? Wat is daarvoor nodig? En wat doe je vooral niet?
Om die vraag te beantwoorden pakte ik het boek Multipliers van Liz Wiseman erbij. Zij onderzocht waarom sommige medewerkers opbloeien onder leiding van hun manager en anderen juist onzeker worden. Ze zag een duidelijk verschil in leidinggeven.
De goede manager geeft volop ruimte en vertrouwen zodat medewerkers het beste uit zichzelf kunnen halen. Dit noemde Liz Wiseman de aanpak van de Multiplier: het aanwezige talent vermenigvuldigt zich. Medewerkers voelen zich gezien, erkend en capabel. Het zelfvertrouwen neemt toe. 
De andere manier is daar het tegenovergestelde van: de manager gaat ervan uit dat de medewerker niet zonder zijn of haar leiderschap kan en geeft de medewerker daarmee een gevoel van hulpeloosheid. De medewerker wordt klein gehouden en het zelfvertrouwen neemt af. Deze stijl van leidinggeven noemt Liz Wiseman Diminishing. Het talent wordt niet volledig benut en ontwikkeld, en initiatief en energie van de medewerkers verminderen.
Hoe ziet die stijl er in de praktijk uit? De verschillen van leidinggeven op een rijtje:
Vaak is de oorzaak van de diminishing stijl een gebrek aan zelfvertrouwen bij de leidinggevende. In de basis is deze manager onzeker over zichzelf maar hij/zij probeert dat te maskeren. Het vraagt inderdaad vertrouwen om: los te laten, de ander succes te gunnen, om raad en input te vragen en medewerkers gerust te stellen bij grote drukte of als er fouten worden gemaakt. De Diminisher bereikt minder met zijn of haar team dan de Multiplier en heeft doorgaans meer stress. De relatie met de medewerkers komt zo verder onder druk te staan. Hij of zij houdt zichzelf staande met de gedachte: ‘mensen kunnen het niet zonder mij’.
Volgens Wiseman kun je als Multiplier 2x meer uit je team halen door vertrouwen en ruimte te geven. Dus precies zoals Bram Schot op de radio vertelde. Ik hoop dat je vooral Multipliers om je heen hebt en er zelf ook een bent.
Foto: Al Nik via unsplash.com